Guilliam van Nieulandt (1584-1635) is een man van twee werelden. Hij wordt geboren in Antwerpen, maar zal sterven in Amsterdam. Hij is een succesvol schilder en graveur, maar blinkt ook uit als dichter en toneelauteur. Als beeldend kunstenaar signeert hij met Van Nieulandt, en als toneeldichter noemt hij zichzelf steevast Van Nieuwelandt. Maar door bijna al wat hij creëert loopt één rode draad: de Klassieke Oudheid.
Geboren in 1584 vertrekt Van Nieulandt op zeventienjarige leeftijd naar Rome, waar hij bijna vier jaar verblijft. Daarna keert hij terug naar de Lage Landen: eerst gaat hij naar Amsterdam, en van 1606 tot 1628 woont hij in Antwerpen, om daarna weer naar Amsterdam te trekken. Niet de Italiaanse zon, maar de ruïnes en de klassieke wereld maken een diepe indruk op Van Nieulandt. Bijna al zijn schilderijen en gravures puilen uit van de Romeinse ruïnes. Zuilen, tempels, catacomben, graftombes, torens, aquaducten, triomfbogen: ze fascineren Guilliam van Nieulandt mateloos. De figuren die tussen de ruïnes rondlopen zijn slechts dwergen en illustreren het contrast tussen het banale heden en het indrukwekkende en mysterieuze, verloren gegane verleden. Zelfs een thema als de Aanbidding der Wijzen is voor Van Nieulandt vooral een excuus om het Forum Romanum te evoceren.
Van Nieulandt is ook rederijker, eerst van de rederijkerskamer De olijftak, daarna van De violieren. Voor hen schrijft hij zeven toneelstukken, allemaal tragedies. Net als in zijn schilderwerken speelt de klassieke wereld ook in zijn toneelwerk vaak een grote rol. Dat is het geval in Livia, Claudius Domitius Nero, Ægyptica (over Marcus Antonius en Cleopatra) en Sophonisba Aphricana (over Publius Cornelius Scipio). Alle stukken die van Nieulandt schrijft, zijn bovendien volledig gevormd naar het voorbeeld van Seneca.
Tijdgenoten roemen Guilliam van Nieulandt misschien meer nog als dichter dan als schilder of graveur. Later slaat de balans door naar de andere zijde, en Cornelis de Bie en Arnold Houbraken bezingen de prachtige Romeinse ruïnes van Van Nieulandts schilderijen en gravures. Maar het is wellicht Van Nieulandts veelzijdigheid die hem een plaatsje in het Panpoëticon Batavum garandeert.
Verder lezen
Cornelis de Bie, 1662. ‘Guiliam Nieulandt. Schilder van Antwerpen gheboren anno 1584. Ende ghestorven anno 1635.’ In: Het gulden cabinet van de edel vry schilderconst (p. 63-64).