François Halma

François Halma (1653-1722) werd geboren in het Zuid-Hollandse Langerak als zoon van een predikant. Hij zou theologie studeren, maar mogelijk om financiële redenen ging dat niet door en er volgde een opleiding voor het boekenbedrijf. Als uitgever en boekhandelaar, eerst in Utrecht en vervolgens in Amsterdam en Leeuwarden, bouwde hij een respectabel en gevarieerd fonds op; sinds 1701 was hij als academiedrukker verbonden aan de universiteit in Franeker en in 1711 werd hij officieel drukker voor de Provinciale Staten van Friesland.

De theologie bleef een belangrijke rol in zijn leven spelen en niet alleen als uitgever, maar ook als auteur en vertaler van vrome en beschouwende teksten liet Halma zich niet onbetuigd. Van zijn hand verscheen onder veel meer nieuwe berijming, geheel op muzieknoten, van de Psalmen (1707), bedoeld om thuis gezongen te worden – al spreekt er uit de inleiding misschien een vage hoop dat deze versie ook tijdens kerkdiensten, begeleid door `welluidende Orgelpypen’, zou mogen klinken. In elk geval bleef Halma inhoudelijk zo dicht mogelijk bij zijn bron, de Statenvertaling. Dat deed hij ook in zijn Bybelsche Mengelzangen(1718), met o.a. `dichtmatige uitbreidingen’ van het verhaal van de Zondvloed en van de verwoesting van Sodom en Gomorra. Mogelijke kritiek op de wijze waarop hij in een van die gedichten uitweidt over de natuur van engelen ondervangt hij bij voorbaat met een beroep op `veele Outvaders [kerkvaders] en vermaarde Mannen’. Naast zijn berijmingen van de boeken der zgn `kleine profeten (Joël, Obadja, Nahum, Zefanja en Maleachi) staan de originele bijbelteksten in de marge afgedrukt, zodat de lezer zelf kan vaststellen dat de teksten in geen enkel opzicht geweld is aangedaan.

Rechtzinnig gereformeerd, dat wilde Halma zijn, en voor andere levensbeschouwingen had hij niet het minste begrip. Hij was een van de eersten die ontzet reageerden op de publicatie van het Vervolg van ‘t leven van Philopater (1697), een sleutelroman waarin de denkbeelden van Spinoza voor een groot publiek werden uiteengezet. In een betoog van 161 bladzijden bestrijdt Halma Spinoza’s redeneringen van punt tot punt, en waarschuwt hij dat er niet voor niets wetten bestonden `tot weering van zulke heillooze schriften, tegens de grondwaarheden des openbaaren Godtsdienst gekant’. Spinoza zelf (1632-1677) was voor hem een godloochenaar geweest die allang ervaren had hoezeer hij door zijn ideeën was misleid.

François Halma was bevriend met diverse bekende auteurs van die tijd, onder wie Arnold Moonen en vooral Lukas Rotgans, van wie hij de gedichten uitgaf met een uitvoerige levensbeschrijving. Het resterende wit op de bladzijden vulde hij op met gedichten van zijn eigen hand.